Кавказан Юкъан, цуьнан Малхбален агIонгара дахарш, кху кхотептаран (трилоги) дакъошкахь дукха хьехорна, Кавказан (Жима Кавказ) малхбузерачу агIонга кхевдира ду вай хIинца. Цу агIонгара, вайна ладаме йолу кIошта ю, кхузаманан гуьржеша, «Тао» олу мохк. Цу генарчу шираллехь, историн тешаллаша цу мехкан йоккху цIе масех хилла: «Диаэна» («Да-Iа-эни», гIазкх., «Владелец, живёт божественный») – ассирийцаша; «Дайаэни» («Да-йа-эни», гIазкх., «Владыка, есть божество»), я «Диаухи» ... Читать дальше »

          Малхо, дийнахь сарралца бохбиначу бIаьвнан пенах букъ таIийна Iачу къаночуьнан тергаме хьежаро гIелдина бIаьрган негIарш, тIеттIадийшира кIезгачу ханна. Кхунна хезаш хилла берин зевне аьзнаш хийцира, цу шираллера деъначу къора озо. И аз а, меллаша зевне доьрзуш, шираллехь дисна цхьа де карладоккхуш, цу дийне дIадигара, цунах деш беран аз. Ираеллачу ойлано мокха сурт хIоттийнера. Къаночунна гора, хIинца бераш ловзуш болу гу а, цу тIера сийна бай а. Амма, кхунна хеза берин аз дикка гергахь дара, вукха берин аматаш Iаьнарх дIаийнера.
 

... Читать дальше »

          Дикаберд волучуьра араваьлла цхьатерра ши къонах, адам гуладеллачу майдане вахара. Баьхкиначу хьешех бIаьрг тоха а, керланиш довза а, дехийлахь мел долу адам дара цу метте схьагулалуш.
          - Хьажахь, хьажахь, и хьалла, Гарсаца вогIу къонах, ма товш стаг ву! – Мархатайс аьлча,
          - ЙоI! Цулле а, БаIаш лаха ахь, кхин къонахошка бIаьрг а ца кхобуш – элира, Сени шена ма-гиннехь, цуьнга безам бахначу Поллас.
          - Иза-м, хаьара суна мичхьа ву. Шен ден де ден голош мара а йоьхкина, и хьалла, бIов чохь Iаш вара иза-м, - элира, шелла йоккха йолчу Поллин, хийцаелла дог-ойла гиначу йоIас.
Оцу хенахь, гергавеъначу вашас куьг ластийра шина йоIе.
          - Полла! Мархатай! Кху сан хьешана лерина, жима той ду хIотто дезаш. Шу шиъ, ледара ма хилалаш. Кху сан хьешан, до ... Читать дальше »

          Хьажал, цу вайн кегийрахоша гайтинчу цу халхаре. ХIун бух бу, хIун маьIна ду цу чудиллинарг? Цара кхоьллина и мармар, иза вайн «Лам» бу, лаьмнаш. Лам, вайн дагнашна гергара бу. Цу кегийрахоша, вай цецдохуш шайна хьалха тулгIе кхуллуш лаьтта доссийнарг, адаман, шираллера дуьйна, кхудене кхачийна дахаран васт ду. Лаьмнин кур тIехь кхиана адам, цкъа мацца а аренга долу, цу кур лекхачу лаьмнин когашка дуссуш. Рожехь охьадиссиначу цу бераша вайна гайтинарг, и лаьмнаш, даккъаш, акъареш, аренаш хиларал совнаха. Адаман дебар и дебна адам лахенга, лаьмнин когашка доссар дара шуна. Цара и мармар, я ира кур болу лам кхоьллича, цу лахахь, йоI-кIантас дина «кхокха-аьрзунан» халхар, вайн дахарехь даима болу къовсам бара шуна. «Лам» - лакхе! «Къовсам» - толам! Цу тIетоха ваьрран гIора, онда юьхьса, шайн цхьаллах тешар! Иза ду, вайн дахарах къасталура доцу амат. «Нах» олу бух! В ... Читать дальше »

          Цу хьалхарачу дийнахь, Шотас, малхбузехьара вогIачу масех некъахошка а ладуьйгIара. Церан къамелашкахь, дукха галаморзахалаш карийра цунна бакъдерг, харцдолчух къасто аьтто боцу. Массара а дуьйцург терралла йолуш дацара, цхьаъ доцург. Иза дара, йоллу малхбузехь а, неврехь а, чолхе хьал кхоллалуш хилар. Хетарехь а, шеконе а долчу хIуманна гонахьа, шеггара жигаралла гойтура йоцчу Шотас сацам бира, шен ваша Оршот коьртехь волу талламан дакъа, ма-дарра бакъдерг хаа кхарстаре дахийта. Вовшеха дагабевлла хьеший а, шолгIачу дийнахь новкъабевлира. Уьш кийча бара, дерачу мостагIчунна дуьхьало ян а, эшахь шайн халкъ Йоккхачу Кавказан невре, я Къилбседа Кавказе дIакхалхо кечамаш бан а.
          Оршотан талламан тобано, шаьш кхача лериначу агI ... Читать дальше »